Kæri lesandi,

Á næstum vikum mun Hvalasafnið á Húsavík birta stuttan upplýsingatexta um algengustu hvalategundirnar á Skjálfanda. Við hefjum leik á Steypireyðnum sem er stærsta dýr jarðarinnar.

Latneskt heiti: Balaenoptera musculus 
Enskt heiti: Blue whale
Íslenskt heiti: Steypireyður      
Meðalaldur: 80-90 ár  
Fæðisval: Sjávardýr og litlir fiskar         
Stærð: upp að 30 metrum        
Þyngd: upp að 200 tonnum

Steypireyðurinn er stærsta dýr sem nokkurn tímann hefur lifað á jörðinni. Stærsta einstaka dýrið sem hefur verið mælt var kvenkyns og mældist um það bil 33,6 metrar. Flestir steypireyðir verða á bilinu 29-30 metrar og eru karldýrin almennt minni en kvendýrin. Lengd steypireyða er því ekki ósvipuð þremur meðalstórum strætisvögnum eða sex fullvaxta fílum. Tungan getur orðið 6 tonn að þyngd sem er svipuð þyngd og á einum fíl. Hjartað er á stærð við fólksbíl. Hjartsláttinn má heyra úr allt að 3,2 km fjarlægð. Þá eru æðar steypireyða það víðar að lítil börn gætu synt gegnum þær.

Meðgöngutímabil steypireyða er 11-12 mánuðir og getur kvendýrið átt nýtt afkvæmi á þriggja ára fresti. Afkvæmið fæðist 8 metrar að lengd og fæðingarþyngd er um 2700 kg. Á fyrsta ári ævinnar mun kálfurinn þyngjast um 90 kg á dag enda er dagleg mjólkurdrykkja 600 lítrar! Líkt og aðrir skíðishvalir ferðast steypireyðir til hlýrri svæða yfir vetrartímann í þeim tilgangi að makast og eignast afkvæmi. Á sumrin ferðast þeir hinsvegar til kaldari sjávarsvæða þar sem aðaláhersla er lögð á fæðuöflun.

Steypireyðir eru skíðishvalir og nota sérstaka síunaraðferð til að veiða sér sjávardýr til ætu. Þeir innbyrða mikið magn af sjó ásamt sjávardýrum og litlum fiskum og þrýsta svo sjónum út um skíðin þannig að fæðan standi ein eftir. Fullorðið dýr getur borðað 36 tonn af sjávardýrum á dag. Meðalköfunartími við fæðuleit er 10 mínútur en steypireyðir geta þó kafað í 20 mínútur.

Steypireyðir eru hraðsyndir og ferðast allajafna á um 8 km/klst en geta þó hraðað sér upp í 30 km/klst ef þörf er á. Þegar þeir koma upp á yfirborðið til að anda getur blásturinn náð upp í 9 metra hæð.

Samskipti steypireyða fara fram með lágtíðnihljóðum sem eru það lágvær að mannseyrað greinir þau varla. Önnur hljóð sem steypireyðir gefa frá sér eru hinsvegar ein þau háværustu sem fyrirfinnast og má heyra þau í allt að 1600 km fjarlægð.

Steypireyðir eru á rauðum lista Alþjóða náttúruverndarsamtakana yfir dýr í útrýmingarhættu. Stofninn er að jafna sig eftir mikið hvalveiðitímabil á 20. öldinni sem fóru langt með að tortíma tegundinni. Það er áætlað að stofnstærð steypireyða sé nú á bilinu 10-25 þúsund dýr.

Líklegast er að sjá steypireyða í Skjálfandaflóa frá miðjum maí og fram í miðjan júlí. Undanfarin ár hafa þeir einnig sést í mars og September en jafnan í fremur stuttan tíma í senn.

Dear reader,

Whalecome, to this introduction to the whales of Skjálfandi bay! There are 5 common species of whales in the bay. Lets start these blogs with the largest of them all, the blue whale!

Scientific name: Balaenoptera musculus            
English name: Blue whale        
Icelandic name: Steypireyður  
Average life span: 80-90 years
Diet: Krill and small schooling fish        
Size: up to 30m             
Weight: up to 200 tonnes

The blue whale is the largest animal to have ever lived on our planet. The longest recorded blue whale was a female and measured up to 33,6 meters. Most blue whale reach the length of 29 to 30 meters and males are smaller than the females. This length of the whale can be compared with three buses or 6 elephants. The tongue of the blue whale weights as much as an elephant (6 tons), their heart is the size of a car. The heart beat can be heard from 2 miles (3,2 km) away. Some blood vessels are big enough for a young child to swim through.

The gestation period is 11-12 months and a female can reproduce every three years. When the baby is born its already 8m long and weighs 2700kg. During the first year, the calf will gain 90kg per day by drinking 600L milk. Blue whales, just like other baleen whales migrate to warmer waters to mate and give birth during the winter. During the summer they feed in colder waters like here in Iceland. Blue whales are baleen whales and use the filter feeding technique to catch krill. With filter feeding, baleen whales gulp large amounts of water with the krill and small fishes, then they push the water through the baleens, catching the food in the baleens. An adult can eat up to 36.000kg of krill per day. The average dive during feeding is 10 minutes, it is possible for blue whales to dive upto 20 minutes

Blue whales are graceful swimmers and normally swim at the speed of 8km/h, they can reach the speed of 30km/h if needed. When the blue whale breaches the surface to breath the blow from exhaling can be up to 9m high.

Blue whales use low frequency sounds to communicate, the sounds are so low that we can hardly hear them. Their sounds are one of the loudest on the planet and can be heard from 1600km distance.

The blue whale at the moment has a status of endangered according to the IUCN red list. They are recovering from the whaling in the 1900´s, which nearly drove them to extinction. It is estimated that there are now 10.000 to 25.000 blue whale that swim through all the oceans of the world.

The period with the best chance of seeing blue whales in Skjálfandi bay is from mid-May to mid-July.

---