Háhyrningur
|
|
Lengd |
8,5 m |
Þyngd |
5-6 t |
Blástur |
1-3 m |
Öndun |
2-4 mín |
Dýpi |
30 m |
Fæða |
fiskur, sjávarspendýr, hreifdýr, smokkfiskur |
Hámarksaldur |
Tarfar 60 ár, kýr 90 ár |
Staða stofns |
Háð verndun |
Háhyrningar eru stærsta tegundin af höfrungaætt. Skrokkurinn er gildvaxinn með sérkennandi og vel afmarkað svart-hvítt litamynstur og gráan söðulflekk aftan við hornið. Höfuðið er stórt og keilulaga en trýnið stutt og illa afmarkað frá enni. Hornið, sem tegundin dregur nafn sitt af, er á miðju baki, áberandi og mjög hátt (allt að 1,8 m á törfum) en mismunandi að lögun milli kynja og einstaklinga. Á kvendýrum og ungdýrum er hornið aftursveigt en upprétt og hvasst á fullorðnum körlum. Bægslin eru stór, breið og ávöl. Mismunandi lögun hornsins og söðulflekks eru grundvöllur greiningar milli einstaklinga. Tennurnar eru stórar og sterkbyggðar 20 til 28 í hvorum góm.
Hegðun og fæðuval
Háhyrningar synda hratt, allt að 50 km/klst. Þeir eru fjörugir í vatnsborðinu og er algengt að þeir stökkvi, slái bægslum í yfirborðið eða reki hausinn upp úr vatninu. Háhyrningar eru mjög félagslyndir og lifa í stöðugum fjölskylduhópum. Þeir eru þekktir fyrir vel skipulagðar veiðiaðferðir og sérstakar mállýskur innan hjarða. Þekkt eru tvö meginafbrigði háhyrninga, svokallað flakkaraafbrigði og staðbundið afbrigði, nokkur munur er á hegðun þessara afbrigða og fæðuvali. Flakkaraafbrigðið er sérhæft í veiðum á spendýrum og fuglum en staðbundna afbrigðið lifir að mestu á fiski. Almennt aðlagast háhyrningar mjög vel aðstæðum og er munur á fæðuvali þeirra og hegðun milli svæða. Fæðuvalið er fjölbreytt og eru þeir eina hvalategundin sem nærist að talsverðu leyti á öðrum sjávarspendýrum. Háhyrningar eru fremstu rándýr hafsins og oft nefndir „killer whale“ eða drápshvalur á ensku.
Hvalir í haldi / Keikó
Fáar hvalategundir hafa verið rannsakaðar jafn mikið og háhyrningar bæði úti í náttúrunni og dýr í haldi sem auðvelt er að fylgjast með í lengri tíma. Umræður um hvort réttlætanlegt sé að halda lifandi sjávarspendýrum í haldi náðu hámarki með Keiko, háhyrningnum í Free Willy bíómyndunum. Aumkunarvert ástand hans leiddi til mikils þrýstings á að honum yrði sleppt og aukinnar vitundar almennings um aðstæður sjávarspendýra í dýragörðum.
Háhyrningar eru taldir útbreiddastir sjávarspendýra og umhverfisaðstæður svo sem sjávarhiti eða dýpi takmarka ekki búsvæði þeirra. Far þeirra virðist tengjast þeirra eftirlætis æti og mestur fjöldi er yfirleitt á norðlægari slóðum.
Veiðar og stofnstærð
Háhyrningar hafa ekki verið veiddir jafn mikið og aðrar hvalategundir en oft fangaðir lifandi til sýnis í dýragörðum. Á árunum 1976 – 1989 voru 63 háhyrningar veiddir lifandi við Ísland, 52 íslenskir háhyrningar voru fluttir út til sædýrasafna í Evrópu, Ameríku og Japan. Það sem helst ógnar háhyrningum í dag er skipaumferð, efnamengun og minnkandi fæðuframboð. Heildarstofnstærð er óþekkt en áætlað er að um 13.000 dýr séu í Norðaustur-Atlantshafi, þar af um 5500 dýr við Ísland.